نکات کلیدی ایجاد فرهنگ سازی نظام ۵S
فرهنگ سازی ۵S و آموزش
عادت به انجام کار به نحوه صحیح (ایجاد فرهنگ سازی کار ۵S) آموزش افراد به پیروی از عادات خوب کاری و نظارت بر اجرای قوانین محل کار می‌باشد. سازمان دادن یا انضباط به معنای ایجاد عادات صحیح به جای آدرس نادرست است با ایجاد انضباط در سطح زمان، استاندارد کردن/ اصولی نمودن رفتارها و عادتها و برگزاری آموزش و ایجاد ارتباط صحیح و مشارکت تمامی افراد ایجاد حس مسئولیت در افراد و هماهنگی و همکاری نزدیک واحدهای سازمانی پدیدار می‌گردد.
اهداف فرهنگ سازی ۵S
- مشارکت کامل در ایجاد و عادت صحیح و پیروی از مقررات
- عادت به برقراری ارتباط صحیح و کنترل نتایج آن
نکات کلیدی در ایجاد فرهنگ سازی ۵S
- استاندارد کردن کارها
- آموزش و پرورش با تصحیح زمینه ساز دستیابی به کیفیت مطلوب
- مشارکت همه کارکنان در کارها
- ایجاد احساس مسئولیت در افراد
- در صورت بروز اشتباه از تصحیح آن اطمینان حاصل نمایید
دلایل عدم اجرای مقررات و بکارگیری مداوم از سوی کارکنان ۵S
- نمیداند -فقدان دانش- باید آموزش گذاشته شود.
- نمی‌تواند- فقدان امکانات- باید امکانات داده شود.
- نمی‌خواهد- فقدان انگیزش- باید توسط مدیران انگیزشی ایجاد شود.
۵s فکری همراه با فرهنگ سازی
S1- سواکردن(تفکر مثبت)
۱- سوار کردن جلسات فعالیتها و اقدامات غیر ضروری از ضروری
S2- سامان دادن (ایده های خلاق)
۲- پیگیری و انجام فعالیتها و کارهای ضروری با تدبیر و خلاقیت
S3- سپیدی (درک درست و شفاف)
۳-بازبینی و نظارت بر فعالیتها و امور جاری و کسب تجربه
S4- سازماندهی (بهبود مستمر)
۴- اندیشه‌های اصلاحی کوچک و مداوم در سه اصل قبل
S5- سالم سازی(تفکر سیستمی)
۵- نگاه فراگیر و همه جانبه داشتن(دیدگاه جامع)
مفهوم فرهنگ سازی
مفهوم فرهنگ سازی معادل جایگزین کردن عادات نادرست با عادات درست در محیط کار است. معنای کاربردی فرهنگ سازی، عادت به انجام درست کارها و کارهای درست انجام دادن، شکل گیری عادات جدید:
- ظهور ذهنیت و مهارت جدید
- پشتیبانی از طرف مدیریت
- گفتمان و ارتباط در کل شرکت و سازمان
- وارد کردن سیستم در ساختار کار روزانه
- سهیم بودن تمامی کارکنان در آن
موارد ذیل برای فرهنگ سازی و انضباط پیشنهاد می‌گردد:
- پاکیزه سازی همگانی
- وقت شناسی
- تمرین نظم و ترتیب
- مدیریت فضاهای عمومی و نحوه رفتار آنها
- تمرین اقدامات اضطراری
- مسئولیت فردی
- تمرین ارتباطات
- دفترچه‌ها و کتابهای راهنمایی ۵S
- رعایت ظواهر
نکات کلیدی در اجرایی کردن و فرهنگ سازی ۵S
- درک درست کارکنان از سیستم ۵S: راهکارهای آموزشی، آگاهی از مقررات و نتایج اثربخشی مقررات
- دو اقدام برای بهبود ۵S: 1- روش پنج دقیقه‌ای روزانه به این صورت که هر روز ۵ دقیقه از وقت کار را به پیاده سازی ۵S اختصاص دهید.۲- برنامه نیم ساعت هفتگی یعنی هر هفته نیم ساعت را برای اجرا و تحقق اهداف ۵S در نظر بگیرید.
- نکات اجرایی در مورد ۵S:
- دروس تک نکته‌ای OPL
- ایجاد گروه مطالعه(طوفان فکری)
- جلسات کوتاه
- رعایت ظواهر
- روزنامه داخلی/ بولتن
نقش مدیریت و رهبری در فرهنگ سازی
فعالیتهای این سیستم در قالب مدل مدیریت و تیم‌های رهبری تشکیل و توسعه می‌یابد. مدل مدیریت و تیم‌های رهبری، مهارتهای نگهداری خودگردان را در اپراتورها توسعه می‌دهند و آموزش‌های لازم را به اعضای تیم می‌آموزند و همچنین به رهبری ارائه نگهداری خودگردان را تشریح و فرآیند اجرای نگهداری خودگردان را تصفیه می‌نمایند.
به طور خلاصه اهداف مدل مدیریت و تیم رهبری به شرح زیر است:
- بومی نمودن رویه و روش کار
- شناسایی و نشانه گذاری موانع ابتدایی اجرایی
- نشان دادن نتایج کار تیمی
- بهبود فرایند اجرایی
- نشان دادن قدرت اجرا
- تغییر نگرش مثبت پرسنل نسبت به سیستم
- طراحی مراحل بعدی و پشتیبانی پایه‌ای سیستم
آموزش و یادگیری در طول مدت مدیریت و تیم رهبری از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مدیریت ارشد، هدایت برنامه‌ها را برعهده خواهد گرفت. کلید توسعه برنامه اولیه این نظام و فرهنگ سازی آن تعهد و حمایت مدیریت است که در اولویت برنامه‌ها و فعالیتهای این نظام ۵S/A.M ماشین آلات/ تجهیزات و محیط کار قرار می‌گیرد. یکی از ابزارهای این سیستم آموزش مدیریت در خصوص متدولوژی نگهداری خودگردان ماشین آلات / تجهیزات و محیط کار و ارائه فواید اجرایی آن است.
آموزش تخصصی تکدرس(OPL)
چهارمین آثار کلیدی موثر در استقرار نظام ۵S/A.M ماشین آلات/ تجهیزات و محیط کار کنترل دیداری و آموزش OPL آموزش تخصصی تکدرسی در پای هر دستگاه می‌باشد. آموزش تخصصی تکدرس و یا به عبارتی آموزش در پای دستگاه یکی از ابزار رایج کنترل دیداری است که در فعالیتهای نگهداری خودگردان به کار می‌رود. آموزش تکدرسی یکی از قویترین ابزارهای انتقال مهارت به شمار می‌آید و این یک درس خودآموز ۵ الی ۱۰ دقیقه‌ای است که توسط اعضای گروه تنظیم می‌شود و محتوای آن جدایی از کارکرد یا روشهای بازرسی تجهیزات می‌باشد. آن یک روش “روان آموزشی” است که در اجرای فعالیتهای نگهداری خودگردان استفاده می‌شود. اکثر اوقات زمان کافی برای آموزش به اپراتورها تخصیص داده نمی‌شود و آنها آموزش لازم را به دست نمی‌آورند، مگر اینکه آموزش در پای دستگاه و در طول فعالیت و عملکرد روزانه تکرار شود در نتیجه آموزش در طول کار روزانه خصوصاً در شروع کار در صبح بسیار موثر است.
آموزش OPL نوعی از آموزش دیداری است که بیشتر از آن که از کلمات و یاحروف استفاده گردد از تصاویر، چارت، گراف و نقشه در آن استفاده می‌شود. این علائم جهت انتقال سریع اطلاعات مرتبط با عملکرد تجهیزات با مهارتها و دانش چگونگی حفظ و نگهداری تجهیزات و محیط اطراف ماشین آلات جهت افزایش مهارت و دانش کاربران و بهره‌برداران در یک زمان کوتاه مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه به صورت فشرده و خلاصه استفاده می‌گردد. این روش آموزش برای ارتقاء دانش و تخصیص کل اعضای تیم خود کنترل/ بهره برداران ۵S/A.M در راستای فعالیتهای بهبود تجهیزات و محیط اطراف ماشین آلات با دیدگاه پیشگیرانه به کار گرفته می‌شود.
OPL ابزاری برای انتقال مهارتها و تکنیکهای تدریس و افراد است و این امکان را فراهم می‌آورد تا در یک بازه زمانی کوتاه مهارتهای آموخته شده را ارائه، نمایش، مطرح، تقویت، تمرین و مستند نمایند. OPL وسیله مهمی برای سهیم بودن در آموخته‌های نگهداری است، این روش آموزشی ارزان ترین و مفیدترین روشی است که به گروه کمک می‌کند تا بتواند آموزش به دیگران را در خصوص وضعیت و شرایط خاص امکان پذیر سازد.” بوتلن و اطلاعیه بهسازی” نوع خاصی از آموزش OPL است که راه حله مبتکرانه و نوآوری را برای دیگران برمی‌گزیند. اصول مهم و کلیدی این آموزش برای اعضای گروه این است که شخصاً فکر می‌کنند، مطالعه می‌کنند و مطالب موضوعات را با ابتکار آماده می‌نمایند تا محتوای آن برای اعضای تیم به منظور داشتن بحث آزاد در خصوص یک موضوع واضح و روشن شود.
Activity Board تابلوی فعالیت
تابلوهای فعالیت نوع خاصی از کنترل دیداری است که در حال حالت عادی به عنوان راهنمای کاربردی اعضای تیم کاری خود کنترل/ بهره برداران ۵S/A.M مورد استفاده قرار می‌گیرند. تابلوی فعالیت نمایانگر آن است که اطلاعات دیداری را درباره پروژه نگهداری خود گردان معرفی و فعالیتهای توسعه و بهبود را طوری شفاف نماید که هر فردی به سرعت آنها را درک کند. تابلوهای فعالیت جهت دسترسی آسان پرسنل می‌بایست در مکانهای مناسب نصب شوند؛ به طور مثال: در مکانهای عمومی کاری که پرسنل بتوانند به راحتی تابلوها را مشاهده نمایند.
ویژگی تابلوی فعالیت شامل موارد زیر است:
- شناسایی تیم (نام اعضا، اعضای تیم و نقشهای آنها)
- ماموریت سازمان، سیاستگذاری‌ها، خط و مشی و چشم انداز سازمان
- روند اندازه گیری کارایی کلی تجهیزات OEE
- نتایج مداوم روند فعالیتهای تیم (ماهانه ارائه و نمایش داده شود).
- نشانه گذاری زمینه‌های بهبود حل مشکلات جاری(استفاده از نمودار پارتو حالتهای شکست)
- وضعیت فعلی فعالیت و دلایل آن
- انجام اقدامات جهت تحلیل با نمایش علت و معلول و تحلیل چراها
- عکس برداری قبل و بعد از هر فعالیت (اهداف بهبود- عکس هایی از تلاش های بهبود)
- اقدامات برنامه‌ریزی‌شده آینده، برگزاری کلاسهای تخصصی تک درسی در پای دستگاه(آموزشOPL)
منبع: کتاب نقش ۵s در نگهداشت تجهیزات
تالیف و تدوین: مهندس فاطمه کاردان
