نقش ۵s در محیط کار
اهمیت۵S در محیط کار
هدف از اجرای تکنیک پس از بهسازی شرایط موجود در محیط کار و زندگی به کمک افراد همان مجموعه است. بهسازی با مشارکت کلیه افراد انجام گرفته و پس از اجراء، کیفیت مطلوب محصولات و بهره‌وری را به دنبال خواهد داشت. انجام فعالیت‌های ۵S باعث تسهیل در مشاهدات و رفع مشکلات می‌گردد که با پیشرفت و بهبود اهداف اصلی سازمان همراه خواهد بود. همگامی با اصول ۵s موجبات ایجاد انگیزه کاری و ارتباط محیط با پرسنل را فراهم نموده و مسئولیت افراد را افزایش می‌دهد. اصول پنجگانه با شعار پاکیزگی، زیبایی، سلامت و کارایی فراوان به دنبال دستیابی به اهداف ذیل است:
۱٫ محیط مطلوب فکری و جسمی همکاران
۲٫ کاهش مصرف مواد اولیه و دستیابی به تولید بیشتر با ضایعات کمتر
۳٫ ایجاد فرهنگ همکاری و پاکیزگی و نظم و زیبایی در محیط کار و ترویج همت عمومی
۴٫ دسترسی آسان به کلیه ابزار آلات و تجهیزات مورد نیاز
۵٫ ایجاد روشهای سهولت کار
۶٫ ایجاد آمادگی همیشگی برای پذیرش مشتریان و خریداران
۷٫ جلوگیری از انبارش مواد بیهوده و غیر قابل استفاده و جاگیر
۸٫ ایجاد امکان تشخیص سریع و به موقع عیوب و نواقص در سیستم‌ها و بالا بردن عمر دستگاه‌ها
اثرات اجرای ۵S در محیط کار
۱٫ ۵s موجب بهبود کیفیت میشود.
۲٫ روابط انسانی را بهبود می‌بخشد.
۳٫ معیارهای برای حذف اقلام و فعالیت‌های غیر ضروری تعیین میشود.
۴٫ نظم و ترتیب در محل کار استقرار می‌یابد.
۵٫ دستیابی به محیطی منظم و دلپذیر آسان می‌گردد.
۶٫ موجبات تصریح در جابجایی را فراهم می‌آورد.
۷٫ دسترسی سریع به اقلام و تجهیزات را میسر می‌کند.
۸٫ آمادگی همیشگی را برای پذیرش مشتریان و خریداران ایجاد می‌کند.
۹٫ مصرف زیاد مواد اولیه کاهش می‌یابد و دستیابی به تولید بیشتر با ضایعات کمتر را محقق می‌سازد.
۱۰٫ ایمنی را در محیط کار فراهم می‌آورد و کارگردان را به انجام کار مطمئن ترغیب می‌کند.
۱۱٫ موجبات گسترش نگرش علمی به محیط کار در بین کارکنان میشود.
۱۲٫ هزینه‌های نگهداری و تعمیرات کاهش می‌یابد.
۱۳٫ زمان تلف شده کاهش می‌یابد.
۱۴٫ ضایعات ناشی از نابسامانی و درهم ریختگی کاهش می‌یابد.
۱۵٫ آلودگی محیط کار کاهش می‌یابد.
۱۶٫ ابهام در کارهای جاری کاهش می‌یابد.
۱۷٫ زمینه زیبا سازی محیط کار فراهم میشود.
۱۸٫ محیط کار بهداشتی میشود و آلودگی‌های آن رفع می شود.
۱۹٫ موجب آسان شدن و کم زحمت شدن انجام کار میشود.
۲۰٫ اشتباهات و دوباره کاری‌ها کاهش می‌یابد.
۲۱٫ دسترسی به اسناد، قطعات، ابزار و سایر لوازم مورد نیاز آسان تر و راحت تر میشود و از گم شدن آنها جلوگیری میشود.
۲۲٫ روحیه کارکنان افزایش می‌یابد.
۲۳٫ خستگی و آزردگی روانی ناشی از کار کاهش می‌یابد.
۲۴٫ شرایط لذت بردن از کار فراهم میشود.
۲۵٫ خرابی ماشین آلات در محیط کار کاهش می‌یابد.
۲۶٫ راندمان کاری افزایش می‌یابد.
۲۷٫ کاهش هزینه را در بر دارد.
۲۸٫ زمان انجام کار کاهش می‌یابد.
۲۹٫ کاهش وابستگی امور به اشخاص و امکان ایجاد گردش شغلی در سازمان را به دنبال دارد.
۳۰٫ از ضایع و فاسد شدن مواد فاسدشدنی جلوگیری میشود.
۳۱٫ طول عمر ابزار و ماشین آلات افزایش می‌یابد.
۳۲٫ از استفاده اشتباه و نابجا از فرم‌ها، مواد، قطعات و ابزارهای نسبتاً مشابه در محیط کار جلوگیری میشود.
۳۳٫ فرهنگ بهره‌وری نهادینه میشود.
۳۴٫ استعفا و ترک سازمان کاهش می‌یابد.
۳۵٫ جذابیت محیط کار افزایش می‌یابد.
۳۶٫ موجب تشخص بهتر برای کارکنان میشود.
۳۷٫ نظر مشتریان جلب میشود.
۳۸٫ تعلق سازمانی افزایش می‌یابد.
۳۹٫ فرهنگ خود انضباطی در محیط کار افزایش می‌یابد.
۵s و مدیران و کارکنان
تولید و تجارت بسیار شبیه به یک ورزش گروهی است: بعضی مربی هستند، بعضی بازیکن و عده‌ای نیز نقش پشتیبانی کل تیم را بر عهده دارند و بدیهی است که برای پیروز شدن یک تیم همگی آنها باید وظیفه خویش را درست انجام دهند. در بهترین تیمها هر عضو تیم وظیفه خود را بخوبی می‌داند و آن را به بهترین نحو انجام می‌دهد این امر بدان معنی است که تیم‌های خود تاکید خاصی بر این نکته ندارند که حتما بازیکنان معروف ستاره‌هایی در تیم وجود داشته باشد به عنوان مثال در یک تیم فوتبال اگر شیوه بازی و جایگیری هر یک از بازیکنان صحیح باشد و اصل همکاری در بازی رعایت شود آن تیم پیروز از میدان بازی خارج خواهد شد. یک تیم خوب چیزی بیش از حاصل جمع توانایی هر یک از اعضای آن است. اجرای نظام آراستگی باید از مدیران و سرپرستان شروع شود تا موجب تشویق و سر مشق عموم کارکنان شود. یکی از لازمه‌های اجرایی نظام آراستگی در محیط کار عزم مدیریت است؛ زیرا با شروع این نظام کافی است مدیران محور کار را مشخص کنند، آنگاه کارکنان به صورت خودجوش کار را پیش می‌برند.
اهداف کلی ۵s
هدف اصلی ۵s
بهسازی فرآیندهای سازمان و حذف اتلاف
هدف تفضیلی ۵s
۱٫ برقراری ایمنی
۲٫ رسیدن به کارایی مورد نظر
۳٫ ارتقاء کیفیت
۴٫ حذف یا کاهش ضایعات
۵٫ کاهش خرابی تجهیزات
۶٫ افزایش بهره‌وری
۷٫ ارتقاء روحیه کارکنان
۸٫ جلب نظر مشتری
اهداف هر S
S1
۱٫ معیارهایی برای حذف غیر ضروری‌ها تعیین میشود.
۲٫ مدیریت اولویت‌ها به کار گرفته میشود و اولویت‌ها تعیین میشود.
۳٫ علل آلودگی حذف میشود.
۴٫ فضای محیط کار به طور بهینه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۵٫ علل معایب ریشه یابی میشود.
۶٫ از تجهیزات به طور بهینه استفاده میشود.
S2
۱٫ نظم و ترتیب در محیط کار استقرار می‌یابد.
۲٫ موجب استقرار و جایدهی مناسب از لحاظ کیفیت ایمنی و بازدهی میشود.
۳٫ بهره‌وری از طریق حذف زمان تلف شده برای جستجوی اشیا ارتقا می‌یابد.
۴٫ دسترسی به اشیا و اسناد سرعت می‌یابد.
۵٫ ضایعات ناشی از نابسامانی و درهم ریختگی کاهش می‌یابد.
۶٫ از ضایع و فاسد شدن مواد فاسدشدنی جلوگیری میشود.
۷٫ اشتباهات و دوباره کاری‌ها کاهش می‌یابد.
S3
۱٫ موجب دستیابی به میزان مطلوبی از پاکیزگی و حذف کامل آلودگی‌ها میشود.
۲٫ مشکلات جزئی از طریق بازبینی شناسایی میشود.
۳٫ پاکیزه سازی محیط کار به عنوان نوعی بازبینی درک میشود.
۴٫ خستگی و آزردگی روانی ناشی از کار کاهش می‌یابد.
۵٫ خرابی ماشین آلات کاهش می‌یابد.
۶٫ موجب تسکین و بهبود کیفیت میشود.
۷٫ از بیماری کارکنان در محیط کار جلوگیری میشود.
S4
۱٫ از اعمال سلیقه و چند باره کاری جلوگیری میشود.
۲٫ زمینه مدیریت دیداری خلاق به منظور آشکار شدن ناهمگونی‌ها و مواردی غیر عادی را فراهم می آورد.
۳٫ موجب ایمن شدن محیط کار و کاهش حوادث و بیماریهای کاری میشود.
۴٫ موجب تکرار کارهای درست برای انجام دادن کارها می شود.
۵٫ زمان انجام کارها کاهش می‌یابد.
۶٫ وابستگی امور و اشخاص کاهش می‌یابد و امکان ایجاد گردش شغلی در سازمان میشود .
۷٫ جذابیت محیط کار افزایش می‌یابد.
S5
۱٫ مشارکت کامل در ایجاد عادات صحیح و پیروی از مقررات در محیط کار را فراهم می آورد.
۲٫ عادت به برقراری ارتباط به نحو صحیح و کنترل نتایج آن را موجب میشود.
۳٫ فرهنگ خود انضباطی زمینه سازی میشود.
۴٫ فرهنگ بهره‌وری نهادینه میشود.
۵٫ موجب تشخص بخشی به کارکنان میشود.
۶٫ نظر مشتریان جلب میشود.
۷٫ تعلق سازمانی افزایش می‌یابد.
مقدمه‌ای بر بهره‌وری
امروزه توسعه و رشد از مهمترین مباحثی است که توجه کشورهای در حال توسعه را به خود معطوف داشته است. محدودیت منابع انرژی و نیروی انسانی کارآمد و رقابت فشرده میان کشورهای مختلف در زمینه دستیابی به راه هایی که بتوانند آن را هرچه سریعتر به سر منزل مقصود برساند ذهن بسیاری از اندیشمندان، مدیران و مسئولین این جوامع را به خود مشغول کرده است. وجه بارز وجود انسان این است که فعالیت‌های ارادی را با نمونه گیری، طراحی، ابداع الگوهای برای حصول اهداف مشخصی انجام می‌دهد. این اهداف به منظور دستیابی به مطلوبیت‌هایی است که نیازهای مادی و معنوی را برآورده می‌سازد و زندگی بهتر و متعالی‌تر را برای او ایجاد می‌کند.
بهره‌وری هم یک مفهوم و هم به عنوان معیار ارزیابی عملکرد نظامها با نسبتی از مطلوبیت‌های حاصل یا نسبت ستاده به داده هاست. بهره‌وری مفهوم جامع و کلی است که افزایش آن در سطح جامعه صنعتی ما برای ارتقای سطح زندگی، رفاه و آسایش کارکنان و بهبود شرایط صنعت کشورمان یک ضرورت تلقی می‌گردد. بهره وری درخت پر محتوا و پر شاخ و برگی است که در پی تعالی و تکامل دانش بشر در مسائل اقتصادی و اجتماعی، مفهوم بهره‌وری نیز به تدریج از نظر شکل و محتوا، دگرگونی، تکامل و توسعه یافته و پیوسته تعاریفی جدید تر و کامل‌تری برای آن عرضه شده است.
بهره‌وری چیست؟
بهره‌وری معیاری برای سنجش عملکردهاست که رابطه ورودی‌ها را با خروجی‌ها ارزیابی می‌کند. بهره‌وری بیش از هر چیز یک نگرش ذهنی است. نگرش جستجوگر که هدف از توسعه مستمر در همه چیز است به رهبری یک تعهد ذهنی است که مفهوم آن کار امروز بهتر از دیروز و فردا بهتر از امروز بایستی باشد.
چند تعبیر از بهره وری
تعبیر فلسفی بهره وری:
مقایسه کلیه ارزشهای ایجاد شده توسط سیستم با کلیه ارزشهای به کار گرفته شده توسط سیستم در گستره زمان
تعبیر علمی بهره وری:
انجام کار درست به طور مستمر (کارایی *اثربخشی= بهرره‌وری)
تعبیرعملیاتی بهره وری:
مقایسه داده‌های یک سیستم با نهادهای آن سیستم
شانزده اصل راهبردی برای ارتقای بهره‌وری و کیفیت جامع
۱٫ چشم انداز
۲٫ هدف
۳٫ مشتریان
۴٫ نتایج
۵٫ مقیاس‌ها
۶٫ تفویض اختیار
۷٫ کارگروهی
۸٫ بهبود مستمر
۹٫ برتری
۱۰٫ نوآوری
۱۱٫ تمرکز مدیریت
۱۲٫ یادگیری
۱۳٫ سیستم‌ها
۱۴٫ تجلیل
۱۵٫ تسهیم
۱۶٫ تغییر
زیرساخت کلیه اصول فوق الذکر نظام و انضباط و آراستگی در محیط کار است که با اجرای ۵s تحقق می‌یابد ۵S زیرساخت حرکت بهره وری است.
۵S و بهره‌وری
۵S از نگاه یک واحد صنعتی تصویری است ایده آل از مشخصه نظم و ترتیب در یک کارگاه خوب و پاکیزه که توسعه یافتگی مولفه‌های بهره‌وری و مباحث مهندسی/ تخصصی در این کارگاه منوط به استقرار و استمرار پدیده‌ی ۵s در آن می‌باشد.
۵S پیش نیاز کاربردی بسیاری از مفاهیم جامعه نگر در مباحث بهره‌وری از جمله JIT (تحویل به موقع)، TQM (مدیریت کیفیت فراگیر)، TPM(نت بهره ور فراگیر)، TQC(کنترل کیفیت جامع)، و… می‌باشد. مدیریت ژاپنی تاکید دارد که با اجرای ۵ s در سازمان فرهنگ سازمانی در جهت اجرای سیستم‌های مدیریت اصلاح و ارتقا پیدا کرده و در نهایت سازمان خواهد توانست از نتایج اجرای این سیستم‌ها که همان ارتقای بهره‌وری می‌باشد استفاده نمایند.
نقش ۵S در مدیریت کیفیت جامع و بهره‌وری
· رشد و ارتقای فرهنگ سازمان
· وسیله اجرای نظام تضمین کیفیت و نهایتا به راهبردهای نظام کاربی نقص
· کیفیت گرایی در بین کلیه کارکنان و سازمان و توسعه سه شعار:
۱٫ محصول خراب نساز
۲٫ محصول خراب نپذیر
۳٫ محصول خراب رد نکن
· میل به رفتاری مناسب در انجام فعالیت‌های روزمره وسیله اجرای نظام کنترل کیفیت جامع
· ایجاد بینش و تصحیح نحوه تفکر درباره کیفیت به ویژه از طریق تشکیل گروه‌های کنترل کیفی
· ایجاد یک فضای مناسب کاری وسیله اجرایی تکنیک ۵S
منبع: کتاب ساماندهی محیط کار و منزل بر اساس سیستم ۵S
نویسنده: ناصر صادقی فرد
