با پیاده سازی و اجرای پیوسته و منظم برنامه ۵S در محیط کار، استقرار اتوماتیک سیستم A.M نگهداری تجهیزات و ماشین آلات پدیدار می‌گردد. در اینجا نقش موثر و مفید این سیستم در موفقیت کارخانجات ژاپنی تشریح می‌شود. می‌خواهیم راجع به کارخانه‌ای بگوییم که سیستم A.M  را با استفاده از اصول و نکاتی برنامه ۵S را رعایت نموده و آن را بسیار جدی گرفته است.

بررسی کلیه نتایج بهتر با اجرای برنامه ۵S

 بهتر است بدانیم که چگونه شرکت CK  یکی از کارخانه‌های موفق ژاپن می‌باشد که برنامه ۵S را به خدمت گرفته است. شرکت CK  برای یک شرکت بزرگ خودروسازی، پمپ آب و روغن تولید می‌کند. ممکن است تصور کنید که از واحد ساخت قطعات گرفته تا واحد مونتاژ کارخانه وضعیت کثیف و نابسامانی داشته باشد، ولی واقعیت این است که این کارخانه به خاطر تمیز بودن شهرت خاصی دارد. آیا همیشه به این شکل بوده است؟ ابداً!

 اجازه دهید مراتبی را که طی شده است تا کارخانه به این وضعیت ایده‌آل و مطلوب درآید به طور مختصر با هم مرور کنیم.

 بر فرض کارکنان این شرکت متقاعد شده بودند که کثیفی بزرگترین مشکل آنها در فرآیند تولید است. از این رو تصمیم گرفتند که برنامه ۵S را به طور منظم و پیوسته به اجرا درآورند و دنبال کنند.  در مرحله عملیات پاکسازی و نظافت بزرگ در محیط کارخانه بیش از ۷ تن ضایعات به دست آمد. نتیجه کار محیط سالم تر، ماشین آماده به کار و محصول مرغوب‌تر، بازدهی بیشتر و رضایت بیشتر کارکنان بود. ولی این فرایند تنها به تمیز نگه داشتن کارخانه خلاصه نمی‌شد این شرکت به این نتیجه رسید که کارخانه تولید پمپ هم می‌تواند زیبا باشد و یک باغ را به وجود آورد و آن هم به یک شیوه کاملاً سنتی با خانه‌های قدیمی و حتی یک باغچه‌ای زیبا، ولی هدف از اینها چیست؟

 چه لزومی داشت حتماً به این شکل ساخته شود؟ هدف از خلق این فضا با صرف مقدار گزافی پول و وقت چه بوده؟ و چگونه تا این حد آن را تمیز نگه می‌دارند؟ این باغ پمپ به چه منظور است؟ باغ فقط یک اتاق پذیرایی غیرعادی است یا مفهوم خاصی دارد؟ بهتر است نظری یکی از مدیران این شرکت را بدانیم:

شروعش به ۹ سال قبل بر می‌گردد که تصمیم گرفتیم برای بالا بردن بهره وری یک کارخانه تمام و کمال درست کنیم. ما قبلاً یک کارخانه جداگانه داشتیم با یک واحد ساخت و تولید که بسیار کثیف و روغنی بود و یک کارخانه مونتاژ که بسیار تمیز و مرتب بود. البته مشکل اساسی ما هم ترکیب کردن دو محیط کاری کاملاً متفاوت بود. معمولاً هر چیز تمیزی که در یک محیط کثیف قرار بگیرد کثیف می‌شود. ما تصمیم گرفتیم درست بر عکس عمل کنیم. یعنی سعی کنیم همه چیز را تمیز نگه داریم و تمام تلاش خودمان را بکنیم تا هیچ کثیفی وجود نداشته باشد به عبارت دیگر ما سعی کردیم همکاری همه را جلب کنیم و آن محیطی را که مد نظر ما بود خلق کنیم.

استدلال ما بر این بود که وقتی می‌توانیم خانه خود را تمیز نگه داریم لزومی ندارد که محیط کارمان را نتوانیم تمیز نگه داریم. این کار مستلزم بهره گیری کامل از برنامه ۵S بود. ما برای خلاص شدن از دست گرد و خاک و روغن، راه‌های زیادی را بررسی کردیم و باغ پمپ نمادین از کارهایی بود که سعی داشتم انجام دهیم. حالا همین فضای سنتی به محلی برای استراحت و تجدید قوا تبدیل شد. خیلی جالبه که همین تمیزی و نظم، تاثیر مثبتی روی روحیه افراد و بهره وری کلی داشته است.

یکی از گام‌های مشکل، ادغام کردن دو کارخانه کاملاً متفاوت بود ولی نتایج چشمگیری با همکاری کارکنان بخشهای مختلف کارخانه به دست آمده است. در طول پیشرفت‌های فرآیند بیش از ۲۰ هزار پیشنهاد از طرف کارکنان دریافت شد. در واقع این شرکت به یک شرکت نمونه تبدیل شده است و همه روزه بازدید کنندگانی دارد که مشتاق‌اند بدانند که برنامه ۵۵  چگونه اثرات مثبتی در روند کار و تولید کارخانه داشته است. اثرات مثبت این نظام جدید در تمامی واحدهای شرکت به چشم می‌خورد و صرفاً به واحد ساخت خلاصه نمی‌شود.

 مطلبی که ارائه کردیم مثال بارزی از شرکتی است که به یک کار بسیار بزرگ دست زده و برای بالا بردن سطح فرآیند تولید روشهای بیشماری را بررسی و امتحان نموده است. سیستم برنامه ۵S  شامل هزاران کار کوچک روزمره می‌شود که باید به قدر کافی منظم باشد و همه افراد شناخت کافی از آن را داشته باشند و به طور دائم دنبال شوند. برای به اجرا درآوردن یک چنین سیستمی قدم اول تشویق کردن تمامی کارکنان و همکاری با روحیه کاری دسته جمعی است بارها اتفاق افتاده بعد از یک دوره موفق و پیشرفته کوتاه‌مدت همه کارها به حال خودشان رها و شاهد بودیم که با همان مسائل قبلی رو به رو می‌شدیم. اگر تمام افراد ارزش این  اصلاحات را درک کنند این سیستم را می‌توان با اطمینان و رضایت بیشتر حفظ کرد.

برنامه ۵S و ایمنی The 5s Program and safety 

  یک محیط کثیف و نامرتب، محیط امنی برای کارکردن نمی‌تواند باشد یکی از ویژگی‌های مشترک تمام شرکت‌های سراسر جهان استفاده از علائم هشدار و ایمنی است که در قسمتهای مختلف نصب می‌شود. ایمنی اصل بسیار مهمی است که در تمام محیط‌های کاری باید رعایت شود. برای بالا بردن سطح ایمنی از کلاه و کفشهای ایمنی مناسب باید استفاده شود بهتر است همیشه مراقب خطرات احتمالی باشیم. نکات زیادی را باید در نظر گرفت. محیط کاری که به طرز درست و اصولی برنامه ۵s  را رعایت کرده باشد با موارد و خطرات کمتری مواجه می‌شود. ایمنی به مراقبت صحیح و سازماندهی خوب بستگی دارد و دقیقاً همان چیزی است که برنامه ۵s آنرا دنبال می‌کند. در اینجا نکته‌ای که باید به آن توجه شود ایمنی است.

برنامه ۵s و بازدهی  The 5s Program and Efficiency 

 گروهی آماده می‌شوند تا ۵ دقیقه بطور فشرده محیط کار خود را تمیز و مرتب کنند و هر کدام به سوی کار خودشان می‌روند. آنها با همکاری یکدیگر هدف مشترکی را دنبال می‌کنند. محیط کاری خودشان را به یک فضای دوستانه و صمیمی و بازدهی تبدیل می‌کنند. استفاده از برنامه ۵s درست و صحیح در محیط کار موجب بازدهی بالاتر کار می‌گردد.

برنامه ۵s و کیفیت The 5s Program and Quality 

 برنامه ۵s  به رفع این مشکل هم می‌تواند کمک کند. تراشه، براده و گرد و غباری که روی سطح ماشینها را می‌پوشاند عامل مهمی در کاهش بازدهی می‌تواند باشد. اگر دقت کار پایین بیاید کیفیت کالا نامرغوب می‌شود و چنانچه تنبلی شخصی باشد هیچ کس غیر از خود آن فرد مقصر نیست. کافی است هر کس به سهم خود همت کند تا نتیجه بسیار بهتری به دست بیاورد. این روزها همه خواهان کیفیت بهتر هستند و برنامه ۵s  در دستیابی به این هدف می‌تواند کمک کند.

برنامه ۵s و برطرف کردن و حذف  نقص‌ها

 اولین نکته‌ای که در اینجا به آن اشاره می‌شود این است که زدن یک کلید یا دکمه اشتباهی که تجهیز یا ماشین ممکن است فاجعه‌ای بزرگ به بار آورد و به همین جهت است که استفاده از علائم و علامت گذاری واضح و نظارت مستمر بخش بسیار مهمی از برنامه ۵s  را شامل می‌شود. نکته دوم این است که نباید به خاطر تجمعی گرد و غبار و کثیفی هیچگونه دستگاهی از کار بیفتد. برنامه ۵s  تاثیر بسیار مهمی در ایمنی، بازدهی، کیفیت و رفع عیب و نقص‌های احتمالی می‌تواند داشته باشد.

منبع: کتاب نقش ۵s در نگهداشت تجهیزات

 تالیف و تدوین: مهندس فاطمه کاردان